در شرایطی که این روزها بحران زیست محیطی، جهان امروز را با تهدید و چالشی جدی روبه‌رو کرده است، بررسی جایگاه ایران در این بحران یک نیاز اساسی محسوب می‌شود. روبه‌رو شدن جهان امروز با تغییرات آب و هوایی مختلف مانند ال‌نینو و امثالهم بیانگر یک تحول و تغییر اساسی در وضعیت جوی کره زمین است و بشر نیز باید برای ادامه حیات به این پدیده‌های جوی با چشمی باز و دقتی دو چندان نگاه کند.تغییرات آب و هوا که دیگر به یک امر عادی تبدیل شده، باعث وخامت و افزایش سیلاب‌ها، توفان‌های خطرناک و آتش‌سوزی‌ها در بسیاری از نقاط جهان شده است. این تغییرات شدید اقلیمی موجب آسیب شدید به زیرساخت‌های حیاتی مانند جاده ها، شبکه‌های برق، سیستم‌های مخابرات و آب و فاضلاب می‌شود و بیم آن می‌رود که با ادامه روند کنونی افزایش دمای کره زمین، مناطق ساحلی که بیش از نیمی از جمعیت جهان را در خود جای می‌دهند، دچار فرسایش خاک وافزایش سیلاب شده و در نهایت زیر آب روند.
این دغدغه زمانی بزرگ‌تر می‌شود که تغییرات آب و هوا دسترسی به آب تازه را در سراسر جهان کاهش خواهد داد و پیامدهای شدیدی برای روستانشینان و شهرنشینان به همراه خواهد داشت.در این بین ایران نیز از سایر مناطق جهان مستثنی نیست و مطمئنا با تغییر در این وضعیت جوی، شاهد تغییر در اقلیم آب و هوایی کشور نیز خواهیم بود.این تغییرات در چند سال اخیر به وضوح قابل مشاهده است؛ به طوری که بارش باران ناگهانی و سیل آسا، بارش سنگین برف، هوای بسیار سرد، بارش برف در نقاط گرم و خشک، کاهش باران در نقاط مرطوب و کوهستانی و افزایش متوسط دمای برخی شهرها در سال‌های اخیر نشانه‌های بارزی از تغییر وضعیت آب و هوایی در ایران است.این امر از اواخر دهه ۷۰ بیش از هر زمان دیگری قابل لمس است و بالا رفتن دمای کره زمین، باعث قرار گرفتن ایران در یک دوره طولانی خشکسالی شده تا جایی که این دوره طولانی تا امروز استمرار دارد.این خشکسالی‌ها به همراه استفاده نادرست از منابع آبی، موجب پدیدار شدن تنش و بحران آبی در کشور شده‌اند تا جایی که در بخش‌های غربی و جنوبی کشور، خشکسالی به همراه سرعت غیر عادی باد که در اثر همین تغییرات به وجود آمده در سال‌های اخیر موجب فعال شدن کانون‌های گرد و غبار نیز شده است.اما برای بررسی عوامل این تغییرات اقلیمی باید دقت کرد که عوامل گوناگون طبیعی و غیرطبیعی بر روند تغییرات آب و هوا در کل کره زمین نقش دارند.

یکی از اصلی‌ترین این عوامل، گازهای گلخانه‌ای و در رأس آنها دی اکسید کربن است که میزان آن از ۳۰۰ ppm در ۱۹۶۰ به رقم بی‌سابقه ۴۰۰ ppm در سال ۲۰۱۲ رسیده است.مطالعات اخیر نشان می‌دهد که نیروی تابشی در اثر گازهای گلخانه‌ای مانند کربن دی اکسید و متان عامل اصلی گرم شدن جهانی است. در نشستی که با حضور نمایندگان ۱۹۵ کشور جهان از جمله جمهوری اسلامی ایران در پاریس برگزار شد، توافق‌نامه‌ای امضا شد که در آن کشورها موظف شده‌اند تا مجموعا حدود ۱۰۰ میلیارد دلار برای مبارزه با تغییرات آب و هوایی و گرم شدن کره زمین اختصاص دهند. این توافق گسترده در میان کشورها، نشان‌دهنده اهمیت موضوع وضعیت آب و هوا بوده و موید این نکته است که در صورتی که اقدامی جامع و اصولی در زمینه تولید گازهای گلخانه‌ای صورت نپذیرد، تغییرات آب و هوایی صدمات جبران ناپذیری به زندگی ساکنین کره زمین وارد خواهد ساخت.بابک نگاهداری، رئیس مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران در این رابطه می‌گوید: ایران نیز که با تولید سالانه حدود ۸۵۰ میلیون تن گاز گلخانه‌ای یکی از ۱۰ کشور نخست در جهان است در این نشست تعهد کرد تا سهم تولید گازهای گلخانه‌ای خود را از سال ۲۰۲۰ تا سال ۲۰۳۰ حداقل ۴ درصد و در صورت اخذ کمک‌های بین‌المللی حداکثر به میزان ۱۲ درصد کاهش دهد.سوزاندن سوخت‌های فسیلی و تخریب جنگل‌ها موجب افزایش غلظت مقادیر دی اکسید کربن می‌شود و درختان با جذب آلودگی‌های ناشی از گازهای نیتروژن، آمونیاک، دی اکسید گوگرد و اوزون و به دام انداختن آنها روی برگ‌هایشان نقش بسزایی در کاهش آلودگی‌ها دارند.به گفته وی دانستن این نکته مهم است که ۱۰۰ درخت بالغ این قابلیت را دارند تا سالانه به‌طور میانگین ۲/ ۱ تن دی اکسید کربن را از هوا بگیرند و یک عرصه درختکاری شده به مساحت ۱۰۰۰ مترمربع، روزانه اکسیژن لازم برای چهار نفر را تولید می‌کند.

تا اینجای کار می‌توان به این نتیجه رسید که در شرایط فعلی یکی از راه‌های خروج دنیای بیمار امروز از بحران تغییر اقلیم، درختکاری است. ۱۰۰ درخت بالغ این قابلیت را دارند تا سالانه به‌طور میانگین ۷۷۰۰۰ گالن آب باران را جذب کرده و به این طریق به افزایش سطح آب‌های زیرزمینی کمک کنند. با این اوصاف باید بگوییم کاشت اصولی درختان در کنار ساختمان‌ها باعث ۲۰ درصد صرفه‌جویی در هزینه‌های سرمایشی و ۲ تا ۱۰ درصد صرفه‌جویی در هزینه‌های گرمایشی منازل می‌شود.تخمین زده می‌شود که کاشت یک نوار درخت به عرض ۳۰ متر و ارتفاع ۱۵ متر آلودگی صدا را به مقدار ۶ تا ۸ دسی بل کاهش می‌دهد که معادل یک کاهش ۳۰ تا ۴۰ درصدی است.با وجود اهمیت کاشت درخت، سالانه تعداد زیادی درخت در پایتخت قطع یا خشک می‌شود. محمد حقانی رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر تهران با بیان اینکه آمار دقیقی از اینکه چه تعداد درخت در تهران قطع می‌شود وجود ندارد، توضیح داد: متأسفانه ما با درختان و باغات که منشاء حیات انسان هاست بیگانه‌ایم و منافع تجاری اجازه نمی‌دهد که مانند گذشتگان برای درخت احترام قائل باشیم.او ادامه داد: در گذشته خانواده‌ها در حیاط منازلشان به کاشت درخت اقدام می‌کردند و فرزندان ما به وجود درختان عادت داشتند اما متأسفانه این موضوع به‌دلیل منافع شخصی نادیده گرفته شد و منجر به از بین بردن درختان و باغات شد و نتوانستیم برای آن جایگزینی پیدا کنیم در واقع نتوانستیم آنچه را گذشتگان برای ما به ارث گذاشته‌اند نگه داریم و به آیندگان منتقل کنیم.حقانی با بیان اینکه روند تخریب و قطع درختان در تهران به‌دلیل منافع تجاری رو به افزایش است، گفت: به هیچ وجه کاشت ده‌ها اصله درخت نمی‌تواند جایگزین یک درخت 70-80 ساله از نظر زیبایی، تلطیف هوا، کاهش درجه حرارت شهر و خاصیت اکولوژیکی درختان شود.